Τὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρος Φανουρίου ἀπουσίαζε ἀπὸ τὰ Μαρτυρολόγια καὶ τοὺς Συναξαριστές, ἡ τιμὴ του εἶχε ἐκπέσει καὶ παρέμενε ἄγνωστος στὸ πλήρωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Φανερώθηκε κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ 15ου αἰώνα στὴ Ρόδο, στοὺς χρόνους τῆς ἀρχιερατείας τοῦ Μητροπολίτου Νείλου τοῦ Μυρσινιώτου1, ὅταν μὲ θαυμαστὸ τρόπο βρέθηκε μέσα στὰ ἐρείπια Ναοῦ ἡ τιμία Εἰκόνα του.
Τὰ χρόνια ἐκεῖνα θέλησαν οἱ κυρίαρχοι τῆς Ρόδου Ἰωαννίτες Ἱππότες νὰ ἐπισκευάσουν καὶ νὰ ἐνισχύσουν τὴν ὀχύρωση τῆς πόλεως γιὰ νὰ εἶναι προετοιμασμένοι νὰ ἀντιμετωπίσουν ἐπικείμενη τουρκικὴ ἐπίθεση. Ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη, στὸ νότιο μέρος τῆς πόλεως, ὑπῆρχαν παλαιὰ κατεδαφισμένα κτήρια, τὰ ὁποῖα ἀνέσκαψαν γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τὰ ἀπαιτούμενα ὑλικά. Κατὰ τὶς ἐργασίες ἀνασκαφῆς ἐντόπισαν ἕναν ἐρειπωμένο Ναό, στὸ δάπεδο τοῦ ὁποίου βρέθηκαν πολλὲς Εἰκόνες, κατεστραμμένες ἀπὸ τὴν ὑγρασία, ἐκτὸς ἀπὸ μία ποὺ φαινόταν σὰν νὰ εἶχε ἱστορηθεῖ ἐκείνη τὴ στιγμή. Ἀπόρησαν γιὰ τὸ παράδοξο τοῦ πράγματος καὶ κάλεσαν τὸν Μητροπολίτη Νεῖλο, ὡς Ἀρχιερέα τῆς πόλεως, ὁ ὁποῖος ἀνέγνωσε τὴν ἐπὶ τῆς Εἰκόνας ἐπιγραφή: «Ὁ Ἅγιος Φανούριος».
Στὴν Εἰκόνα ἱστοροῦνταν ὁ Ἅγιος ὡς νεαρὸς στρατιωτικὸς ποὺ κρατοῦσε στὸ δεξὶ χέρι Σταυρό, πάνω στὸν ὁποῖο βρισκόταν ἀναμμένη λαμπάδα, καὶ γύρω ἀπ᾿ αὐτὸν ἀπεικονίζονταν δώδεκα σκηνὲς ἀπὸ τὸ μαρτύριό του. Σὲ αὐτὲς ὁ Μάρτυς παρουσιαζόταν: νὰ στέκεται ἀνάμεσα σὲ στρατιῶτες καὶ νὰ δικάζεται ἀπὸ τὸν ἡγεμόνα· νὰ πλήττεται ἀπ᾿ αὐτοὺς μὲ πέτρες τὸ στόμα καὶ τὴν κεφαλή· νὰ μαστιγώνεται πάλι ἀπ᾿ αὐτοὺς ἁπλωμένος κατὰ γῆς· νὰ κάθεται γυμνὸς καὶ νὰ ξέεται τὸ σῶμα μὲ σιδερένια νύχια· νὰ εἶναι κλεισμένος στὴ φυλακή· νὰ βασανίζεται μπροστὰ στὸ βῆμα τοῦ ἡγεμόνα· νὰ καίεται τὰ μέλη τοῦ σώματος μὲ ἀναμμένες λαμπάδες· νὰ εἶναι δεμένος σὲ μάγγανο καὶ νὰ βασανίζεται· νὰ βρίσκεται ἀνάμεσα σὲ θηρία ἀβλαβής· νὰ εἶναι ξαπλωμένος κατὰ γῆς καὶ νὰ πιέζεται τὸ σῶμα ἀπὸ ἕνα μεγάλο λίθο· νὰ εἶναι μέσα σὲ εἰδωλολατρικὸ ναὸ βαστάζοντας στὶς παλάμες του ἀναμμένα κάρβουνα καὶ ὁ διάβολος νὰ δραπετεύει στὸν ἀέρα μὲ θρήνους· νὰ στέκεται μέσα σὲ ἕνα καμίνι φωτιᾶς ἔχοντας ὑψωμένα τὰ χέρια σὲ σχῆμα δεήσεως.
Ὁ μακάριος Ἀρχιερεὺς Νεῖλος δοξάζοντας τὸν Θεὸ κήρυξε τὴν θαυμαστὴ φανέρωση καὶ τὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου, ἀφοῦ δὲ κατόρθωσε, ὕστερα ἀπὸ πολλὲς προσπάθειες, νὰ ἐξασφαλίσει τὴν ἀπαιτούμενη ἄδεια, ἀνοικοδόμησε τὸν ἐρειπωμένο Ναό, ὁ ὁποῖος, διὰ τῆς χάριτος τοῦ Μάρτυρος, ἀνεδείχθη πηγὴ ἰαμάτων καὶ ἄμισθο ἰατρεῖο γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς.
Ἕνα ἀπὸ τὰ πολλὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου Φανουρίου εἶναι τὸ ἐξιστορούμενο στὴ συνέχεια. Τὰ χρόνια ἐκεῖνα ἐξουσίαζαν τὴν Κρήτη οἱ Ἐνετοί, οἱ ὁποῖοι δὲν ἐπέτρεπαν τὴν παρουσία Ὀρθοδόξου Ἀρχιερέως στὴ μεγαλόνησο. Τέσσερεις ἄνδρες γιὰ νὰ λάβουν τὴ χειροτονία ταξίδευσαν ἀπὸ τὴν Κρήτη στὴν Κορώνη τῆς Πελοποννήσου καὶ κατὰ τὴν ἐπιστροφὴ αἰχμαλωτίστηκαν ἀπὸ τοὺς Ἀγαρηνούς, οἱ ὁποῖοι φόνευσαν τὸν ἕνα καὶ τοὺς ἄλλους τρεῖς μετέφεραν στὰ Παλάτια (Μίλητο).
Ὅταν ὁ πνευματικός τους πατήρ, ὀνόματι Ἰωνᾶς2, πληροφορήθηκε τὸ γεγονός, ταξίδεψε μέχρι τὴ Ρόδο καὶ ἐκεῖ διαπραγματεύθηκε τὴν ἀπελευθέρωσή τους μὲ τὸν ἄρχοντα Γεώργιο Πετρανῆ, ὁ ὁποῖος εἶχε ἐμπορικὲς σχέσεις μὲ τοὺς τούρκους τῶν Παλατίων. Λόγῳ ὅμως πολεμικῶν ἀναταραχῶν στὴν περιοχὴ ἡ προσπάθεια νὰ ἀφεθοῦν ἐλεύθεροι ἔγινε δυσχερέστερη. Ὁ Ἰωνᾶς, κατὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ συνήθεια, ἐπισκέφθηκε τὸν μακάριο Νεῖλο καὶ ἐκεῖνος τοῦ ἔκανε λόγο γιὰ τὸν Ἅγιο Φανούριο καὶ τὰ θαύματά του, προτρέποντάς τον νὰ ἐπικαλεστεῖ τὴν ἀντίληψη καὶ βοήθειά του γιὰ τὸ πρόβλημα ποὺ τὸν ἀπασχολοῦσε. Πράγματι ὁ πνευματικὸς ἔπραξε ὅπως τὸν προέτρεψε ὁ Μητροπολίτης καὶ μετὰ μερικὲς μέρες ἔφθασε μήνυμα ἀπὸ τὰ Παλάτια ὅτι οἱ ἐξελίξεις ἦταν θετικὲς. Οἱ αἰχμάλωτοι Ἱερεῖς μὲ θαυμαστὸ τρόπο ἀφέθηκαν ἐλεύθεροι καὶ ὁ πνευματικός τους πατὴρ Ἰωνᾶς ἀπὸ εὐγνωμοσύνη πρὸς τὸν Μεγαλομάρτυρα, ἐπιστρέφοντας, μετέφερε στὴν Κρήτη ἀντίγραφο τῆς Εἰκόνας του καὶ τελοῦσε ἔκτοτε πανηγυρικὰ τὴ μνήμη του.
Ἡ Μνήμη του Ἑορτάζεται στίς 27 Αὐγούστου.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Φερωνύμως ἐκλάμψας, ἐκ τῆς Ῥόδου Φανούριε, ὡς φωστὴρ ἀεὶ καταυγάζεις, Ἐκκλησίας τὸ πλήρωμα· τὴν γνῶσιν φανεροῖς γὰρ τῶν κρυπτῶν, νοσήματα διώκεις χαλεπά, καὶ παρίστασαι ταχύτατος βοηθός, τῶν πίστει ἀναβοώντων· Δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σὲ φανερώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, μέγιστα θαύματα.
Ἕτερον. Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Τὸν τῆς Ῥόδου προστάτην, καὶ μέγαν πρόμαχον, τὸν παραδόξως γνωσθέντα, τῇ Ἐκκλησίᾳ Χριστοῦ, τῶν Μαρτύρων τὸ λαμπρόν, κλέος Φανούριον, ἀνευφημήσωμεν πιστοί, ὅτι χάριν ἐκ Θεοῦ, δεξάμενος ἰαμάτων, φερωνύμως ὡς φῶς ἐκλάμπει, ἄδυτον πᾶσι τοῖς τιμῶσι αὐτόν.
Κοντάκιον. Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήμερον.
῾Ιερεῖς διέσωσας, αἰχμαλωσίας ἀθέου, καὶ δεσμὰ συνέθλασας, δυνάμει θείᾳ θεόφρον· ᾔσχυνας, τυράννων θράση γενναιοφρόνως· εὔφρανας, Ἀγγέλων τάξεις Μεγαλομάρτυς· διὰ τοῦτό σε τιμῶμεν, θεῖε ὁπλῖτα, Φανούριε ἔνδοξε.
Μεγαλυνάριον
Χαίροις ὁ ἐν Ῥόδῳ φανερωθείς, καὶ ἐξανατείλας, ὥσπερ ἥλιος ἐξ αὐτῆς, πᾶσαν καταυγάζων, Χριστοῦ τὴν Ἐκκλησίαν, θαυμάτων σου τῷ πλήθει, Μάρτυς Φανούριε.
